Αποφυλακίζεται το 10% των κρατουμένων. Εξαγορά ποινών
Τουλάχιστον 1.230 κρατούμενοι υπολογίζεται ότι θα αποφυλακισθούν άμεσα από τους 12.400 που κρατούνται σήμερα. Σύμφωνα με τις ρυθμίσεις του Υπουργείου Δικαιοσύνης, απαγορεύεται η κράτηση ατόμων για μη καταβολή δικαστικών εξόδων, διάταξη με την οποία εκτιμάται ότι θα ανοίξουν οι πόρτες της φυλακής για 130 άτομα.
Επίσης, 1.100 άτομα θα ευεργετηθούν από τις διατάξεις, καθώς, μολονότι οι ποινές τους έχουν μετατραπεί σε χρηματικές, δεν έχουν τη δυνατότητα να πληρώσουν και γι’ αυτό εξακολουθούν να παραμένουν κρατούμενοι.
Όλες οι ποινές μέχρι τρία χρόνια μετατρέπονται υποχρεωτικά σε χρηματικές, ενώ μέχρι σήμερα αυτό προβλεπόταν για ποινές έως...
δύο χρόνια.
Για όσους το δικαστήριο κρίνει ότι έχουν την οικονομική δυνατότητα, το κατώτατο όριο ημερήσιας αποζημίωσης για την εξαγορά της ποινής από 60 ανεβαίνει στα 100 ευρώ. Αντίθετα, για όσους κρίνεται από τα δικαστήρια ότι δεν έχουν την οικονομική αυτή δυνατότητα, το ποσό μειώνεται από τα 10 στα 5 ευρώ. Όσοι δεν έχουν χρήματα μπορούν να καταβάλουν τμηματικά μέσα σε δύο-τρία χρόνια το συνολικό ποσό που απαιτείται για την εξαγορά των ποινών.
Διαβάστε αναλυτικά τι προβλέπει το σχέδιο νόμου σχετικά με τον εκσυγχρονισμό του συστήματος ποινών.
ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
ΣΧΕΔΙΟ ΝΟΜΟΥ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΚΣΥΓΧΡΟΝΙΣΜΟ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΠΟΙΝΩΝ
Με το νομοσχέδιο λαμβάνεται μια σειρά μέτρων, με στόχο να ενισχυθεί και να απλουστευθεί η εφαρμογή της νομοθεσίας περί εναλλακτικών μέτρων και ποινών, ώστε η φυλάκιση να παραμείνει ως ποινή μόνο για τα σοβαρά αδικήματα και για τους υπότροπους εγκληματίες. Είναι άλλωστε κοινός τόπος, ότι οι μικρές ποινές στέρησης της ελευθερίας δεν βοηθούν στη βελτίωση του δράστη, αλλά έχουν το ακριβώς αντίθετο αποτέλεσμα, λόγω του συγχρωτισμού του στις φυλακές με σκληρούς εγκληματίες. Επιπλέον, είναι κοινωνικά άδικο να παραμένουν άτομα στη φυλακή, απλά και μόνο επειδή δεν έχουν να πληρώσουν την ποινή τους, ενώ, αντίθετα, καταδικασθέντες με ικανή οικονομική κατάσταση και με τις ίδιες ποινές να βρίσκονται εκτός φυλακής γιατί μπόρεσαν να τις εξαγοράσουν.
Τα βασικότερα σημεία του νομοσχεδίου έχουν ως εξής:
1. ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΗ ΚΡΑΤΗΣΗΣ ΓΙΑ ΔΙΚΑΣΤΙΚΑ ΕΞΟΔΑ
- Σήμερα βρίσκονται στη φυλακή άνθρωποι μόνο και μόνο επειδή αδυνατούν να πληρώσουν τα έξοδα της δίκης. Με το σχέδιο νόμου η κράτηση στη φυλακή για τον λόγο αυτό αποκλείεται και οι κρατούμενοι για δικαστικά έξοδα απολύονται. Κατ’ αυτόν τον τρόπο τονώνεται και ενδυναμώνεται ο ανθρωπιστικός και κοινωνικός χαρακτήρας του ποινικού μας συστήματος.
2. ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΤΗΣ ΠΟΙΝΗΣ
- Με το ισχύον καθεστώς οι ποινές φυλάκισης μέχρι 1 έτους μετατρέπονται σε χρηματική ποινή. Το ίδιο συμβαίνει κατά κανόνα με τις ποινές φυλάκισης από 1 ως 2 έτη. Ωστόσο, εκείνες από 2 ως 3 έτη μετατρέπονται μόνο κατ’ εξαίρεση. Στο εξής, η μετατροπή των ποινών φυλάκισης από 2 ως 3 έτη σε χρηματική ποινή δεν θα είναι πια η εξαίρεση, αλλά ο κανόνας. Για τις περιπτώσεις δε των ήδη καταδικασθέντων σε τέτοια ποινή φυλάκισης, προβλέπεται επανεξέταση της δυνατότητας μετατροπής της.
- Σήμερα ο καθορισμός του ποσού της μετατροπής από τα δικαστήρια γίνεται χωρίς να δίνεται η πρέπουσα σημασία στην προσωπική και οικονομική κατάσταση του κάθε δράστη. Για τον λόγο αυτό, με το σχέδιο νόμου ρυθμίζονται τα όρια της μετατροπή από 5 ως 100 ευρώ, εις τρόπον ώστε το δικαστήριο να μπορεί να μετατρέψει λ.χ. την ποινή ενός άνεργου οικογενειάρχη με το κατώτερο ποσό των 5 ευρώ (σήμερα είναι 10), ενώ του καταδικασθέντος για οικονομικά εγκλήματα επιχειρηματία με το ανώτατο όριο των 100 ευρώ.
- Απλοποιείται η διαδικασία για την τμηματική καταβολή του ποσού της μετατροπής. Υπό το ισχύον καθεστώς η εν λόγω δυνατότητα δεν εφαρμόζεται στην πράξη, αφού απαιτεί την υποβολή αίτησης στον εισαγγελέα υπό αυστηρές προϋποθέσεις. Στο εξής, η δυνατότητα αυτή θα χορηγείται, αντίθετα, από το ίδιο το δικαστήριο για προθεσμία 2 έως 3 ετών, όταν ο δράστης αδυνατεί να καταβάλει αμέσως το σύνολο του ποσού. Αντίστοιχα, προβλέπεται η απόλυση εκείνων που κρατούνται σήμερα, επειδή δεν έχουν να πληρώσουν το ποσό της μετατροπής, προκειμένου να καταβάλουν τμηματικά το υπόλοιπο της ποινής τους.
- Για εκείνους που δεν έχουν να πληρώσουν ούτε τμηματικά το ποσό της μετατροπής, ενισχύεται και καθίσταται πιο ελκυστικός ο θεσμός της παροχής κοινωφελούς εργασίας, ως εναλλακτικός τρόπος έκτισης της ποινής. Οι εναλλακτικοί αυτοί τρόποι έκτισης των ποινών και η ανάπτυξη ενός πλήρους και ρεαλιστικού συστήματος παρεπόμενων ποινών πρέπει να αποτελέσουν τον άξονα γύρω από τον οποίο θα διαμορφωθεί ένα νέο και σύγχρονο ποινικό σύστημα. Ο θεσμός της κοινωφελούς εργασίας, παρά τη αναγνωρισμένη αξία του, έχει περιπέσει σήμερα σε σχετική αχρησία, κυρίως επειδή ο προβλεπόμενος αριθμός ωρών εργασίας είναι υπερβολικά υψηλός (στην πράξη ουτοπικός), αλλά και γιατί οι συνέπειες της μη παροχής τους εμφανίζονται δυσβάστακτες. Για τον λόγο αυτό μειώνονται οι ώρες της κοινωφελούς εργασίας και γίνεται πιο ελαστική η εκτέλεσή της με την πρόβλεψη μιας σειράς μέτρων σε περίπτωση ελλιπούς εκτέλεσης, ώστε να αποφεύγεται η επιστροφή των καταδικασθέντων στη φυλακή «από την πίσω πόρτα».
3. ΑΠΟΛΥΣΗ ΥΠΟ ΟΡΟ
- Με ισχύουσα διάταξη έχει εισαχθεί στη χώρα μας ο θεσμός της μερικής έκτισης της ποινής, ο οποίος εφαρμόζεται σε πολλά ευρωπαϊκά κράτη. Ο θεσμός αυτός στηρίζεται στη σωστή προσέγγιση ότι μερική έκτιση των ποινών που δεν είναι μετατρέψιμες, μπορεί να έχει τελικά για τον καταδικασθέντα πολύ πιο ευνοϊκά αποτελέσματα απ’ ό,τι η παραμονή του στη φυλακή για να εκτίσει εκεί το σύνολο της ποινής του. Ωστόσο, η υφιστάμενη πρόβλεψη, που απαιτεί την έκτιση του 1/2 της ποινής, είναι ανεφάρμοστη στην πράξη, γιατί άλλη διάταξη επιτρέπει την απόλυση του δράστη ήδη μόλις εκτίσει τα 2/5 της ποινής του. Για να μπορέσει, λοιπόν, να λειτουργήσει ο θεσμός, παρέχεται η δυνατότητα απόλυσης των καταδικασθέντων σε φυλάκιση 3 έως 5 ετών που έχουν εκτίσει το 1/5 της ποινής τους. Στην περίπτωση αυτή το 1/5 ακόμα της ποινής μετατρέπεται σε χρηματική ποινή ή (αν ο κρατούμενος δεν μπορεί να πληρώσει) σε παροχή κοινωφελούς εργασίας.
4. ΑΝΑΣΤΟΛΗ ΕΚΤΕΛΕΣΗΣ ΤΗΣ ΠΟΙΝΗΣ
- Ο επιτυχημένος θεσμός της αναστολής εκτέλεσης της ποινής εφαρμόζεται σήμερα κατά κανόνα σε ποινές φυλάκισης μέχρι 2 έτη και δυνητικά σε ποινές μέχρι 5 έτη, αν ο δράστης δεν έχει καταδικασθεί παλιότερα σε ποινή άνω των 6 μηνών. Με το σχέδιο νόμου η δυνατότητα αυτή επεκτείνεται και αφορά πλέον κατά κανόνα σε όλους τους καταδικασθέντες σε ποινή φυλάκισης μέχρι 5 έτη, αν δεν έχουν καταδικασθεί παλιότερα σε ποινή άνω του 1 έτους. Αντίστοιχα, προβλέπεται η επανεξέταση των περιπτώσεων των ήδη κρατουμένων που δεν έχουν καταδικασθεί προηγουμένως σε υψηλότερη ποινή, ως προς το αν μπορεί να τους χορηγηθεί η αναστολή.
- Η αναστολή θα χορηγείται, ωστόσο, πλέον σε κάθε περίπτωση (και για τις χαμηλότερες ποινές) υπό συγκεκριμένους όρους που επιβάλλει το δικαστήριο (λ.χ. αποκατάσταση ζημιάς, αφαίρεση άδειας οδήγησης, απαγόρευση εξόδου από τη χώρα κοκ.) ανάλογα με τη βαρύτητα της πράξης και την ενοχή. Αν η καταδίκη είναι μεγαλύτερη των 3 ετών, οι όροι είναι αυστηρότεροι, ενώ στην περίπτωση αυτή ο δράστης τίθεται επιπλέον, όπως προβλέπεται και σήμερα, υπό την επιτήρηση επιμελητή κοινωνικής αρωγής για διάστημα 3 έως 5 ετών.
5. ΚΑΤ’ ΟΙΚΟΝ ΕΚΤΙΣΗ ΤΗΣ ΠΟΙΝΗΣ
- Η δυνατότητα κατ’ οίκον έκτισης της ποινής προβλέπεται ήδη για άτομα που έχουν καταδικασθεί σε ποινές φυλάκισης για οφειλές προς το Δημόσιο ή προς νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου και έχουν υπερβεί το 75ο έτος της ηλικίας τους. Η ρύθμιση επεκτείνεται σε όλους τους κρατουμένους με ποινή φυλάκισης που είναι άνω των 75 ετών.
6. ΕΥΕΡΓΕΤΙΚΟΣ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΠΟΙΝΗΣ
- Προβλέπεται ο ευεργετικός υπολογισμός των ημερών παραμονής σε κατάστημα κράτησης (1 ημέρα παραμονής θα ισούται με 2 ημέρες έκτισης) για ορισμένες κατηγορίες βαρέως πασχόντων κρατουμένων (λ.χ. καρκινοπαθείς, παραπληγικούς, οροθετικούς, τυφλούς, άτομα με ποσοστό αναπηρίας 80% και άνω κοκ.), καθώς και για τις μητέρες που κρατούνται μαζί με τα ανήλικα (μέχρι 3 ετών) παιδιά τους. Το προνόμιο αυτό παρέχεται για λόγους ισότητας, ενόψει του ότι οι κατηγορίες αυτές κρατουμένων αδυνατούν να εργασθούν στη φυλακή (να κάνουν «μεροκάματα»), και να επιτύχουν μ’ αυτόν τον τρόπο την ταχύτερη απόλυσή τους.
